مقدمه: هدف اصلی این پژوهش طراحی الگوی شایستگی فرماندهان مراکز آموزش عالی ارتش ج. ا. ا بر اساس اندیشه فرماندهی معظم کل قوا است. رویکرد شایستگی و شایسته سالاری یکی از ضرورت ها و دغدغه های سازمان های امروزی برای پرورش راهبردی منابع انسانی و نیل به بهره وری است. روش کار: نوع پژوهش کیفی، و مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی است. از نظر نوع هدف، توسعه ای راهبردی، از نظر ماهیت و مبانی فلسفی، تحلیلی-تفسیری و رویکردی استقرایی، اندیشه نگارانه دارد. جامعه پژوهش، مجموعه بیانات فرماندهی معظم کل قوا از سال 1368-1396 بوده؛ واحد تحلیل پاراگراف، و شیوه گردآوری اطلاعات، سندکاوی به روش تحلیل محتوا است. یافته ها: الگوی شایستگی فرماندهان مراکز آموزش عالی/دانشگاهی ارتش ج. ا. ا شامل 5 حوزه ی شایستگی های اعتقادی و اخلاقی، ارزشی، شناختی، عملکردی و رفتاری، مشتمل بر 12 زیر مقوله و 60 مفهوم منبعث از اندیشه فرماندهی معظم کل قوا شناسایی و طراحی گردید. نتیجه گیری: الگوی طراحی شده نسبت به الگوهای موجود، جامع تر بوده و دارای نقاط قوتی مانند مبانی اعتقادی، ارزشی، انقلابی و جهادی است و هر چند برخی ابعاد آن با الگوهای رایج غربی دارای تشابه اسمی است، ولی از نظر ماهوی و مبانی با آنها متفاوت می باشد. پیاده سازی این الگو منجر به استقرار شایسته سالاری مبتنی بر انتظارات مقام معظم رهبری در نظام فرماندهی و تربیت و آموزش نسل آینده خواهد شد.

تحول سازمان، نوعی راهبرد تغییر است که مبتنی بر نظریه، روش های عملی و ارزش هاست. در مواردی که از افراد، گروه ها و سازمان ها به گونه ای بهینه استفاده نمی شود، تحول سازمان می تواند شرایط را بهبود بخشد. تحول در نیروهای مسلح به لحاظ گستره و عمق موضوعی و مصداقی، نیازمند تحقیقی ژرفانگر می باشد که منجر به الگویی عام گردد و می تواند در سایر بخش ها قابلیت پیاده سازی داشته باشد. هدف این تحقیق، درک و تبیین تحول در نیروهای مسلح از منظر فرماندهی معظم کل قواست. پرسش اصلی تحقیق این است که تحول در نیروهای مسلح از منظر فرماندهی معظم کل قوا چه مضامینی را در بر می گیرد؟ و اینکه تحول از دیدگاه ایشان دارای چه مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیری می باشد؟ از مجموع 110 مضمون استخراج شده، 10 مضمون سازمان دهنده و یک مضمون فراگیر استخراج شده است. مضمون فراگیر، «نوسازی نیروهای مسلح در سایه دین (اخلاق)، استقلال و کارایی»است و مضامین سازمان دهنده نیز «چرایی تحول»، «چیستی تحول»، «مبانی تحول»، «اصول راهنمای تحول»، «رویکرد تحول»، «انواع تحول»، «چگونگی انجام تحول»، «ویژگی های سازمان متحول نیروهای مسلح ج.ا.ایران»، «الزام های تحول» و «نتایج تحول» می باشد.

در این پژوهش با توجه به اهمیت شناسایی تهدیدات داخلی، سعی شده است تا بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته و تحلیل شوند. این پژوهش بر مبنای پارادایم کیفی و با استفاده از روش تحقیق تحلیل مضمون انجام شده و داده های مورد نیاز برای این پژوهش، در ابتدا با جست وجوی واژگان تهدید در بین بیانات رهبر معظم انقلاب، مشخص گردید که از بین مفاهیم خطر، آسیب، چالش، ناامنی، اغتشاش و فتنه، معظم له بیشتر استفاده را از واژه خطر داشته اند. در مرحله دوم با مراجعه به بخش فهرست موضوعی نمایه شده بیانات ایشان در وبگاه مقام معظم رهبری، بیش از 1800 فیش به دست آمد. داده های حاصل با استفاده از نرم افزار Maxqda و با روش کدگذاری تحلیل شدند. نتایج حاصل نشان داد که داده های حاصل از تجزیه وتحلیل بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در خصوص تهدیدات داخلی را می توان در شش مضمون سازمان دهنده «سیاسی»، «اقتصادی»، «فرهنگی»، «اجتماعی»، «زیست محیطی» و «فضای مجازی» دسته بندی کرد، همچنین برای آن ها 33 مضمون پایه ای شناسایی شد.

پیشرفت و تعالی سازمان نشانگر حیات و زایندگی اجزای هر سازمانی می باشد. نقطعه کانونی هر تحولی در سازمان به فهم و درک صحیح مدیران از سیر جریان تغییرات محیطی و نیازهای ذی نفعان سازمان باز می گردد. وجود رهبرانی حکیم و دانا در هدایت امور وتجمیع اندیشه ها و نیروها موجود در سازمان به سوی اهداف تعالی بخش وتمرکز بر پیشران های جهش زا یک اصل وبنیان خدشه ناپذیر برای موفقیت در این راه پرفراز و نشیب می باشد. تبدیل اندیشه های متعالی رهبر حکیم و فرزانه انقلاب و فرمانده کل قوا به برنامه های توسعه وترقی در سازمان مستلزم شناخت دیدگاه ایشان در حوزه های ماموریتی ناجا می باشد که در طی سالیان مختلف در کسوت زعامت انقلاب ایران بیان شده است. هدف پژوهش حاضر، ارایه الگوی تعالی ناجا بر مبنای تدابیر و فرامین فرماندهی معظم کل قوا (مدظلله العالی) است. جهت تحلیل و ارایه الگوی تعالی ناجا از روش تحلیل مضمونی استفاده شده است. منبع مضامین، سخنرانی های مقام معظم رهبری بین سال های 1368 تا1398 می باشد. فرایند کد گذاری تا مرحله اشباع مضمونی ادامه یافته است. از 270 کد توصیفی، 24 مقوله فرعی و 5 مقوله اصلی در قالب یک الگوی پنج وجهی استخراج گردید. مقوله های اصلی و فرعی پژوهش عبارتند از: سرمایه های انسانی (فرهنگ ارزشی، اخلاق مداری، اخلاق حرفه ای، خصوصیات نگرشی، خصوصیات رفتاری، اصول اخلاقی روحانیون)، رسالت پلیس در تراز انقلاب (تعالی و پیشرفت مستمر، چشم انداز ناجا، راهبرد)، ارتباطات انسانی-اجتماعی (برخورد قاطع با کارکنان خاطی، برخورد مقتدرانه با بزهکاران، تعامل محترمانه با مردم)، عوامل ساختاری و سازمانی (نظم اجتماعی، قانون مداری، وحدت سازمانی، الزامات اجرایی، الزامات امنیتی)، عوامل مدیریتی و فرماندهی (فرهنگ سازمانی، فرماندهی، توانمندسازی، نیروها، تناسب شغل و شاغل، تکالیف دوگانه، سازماندهی، بصیرت). و در نتیجه الگوی تعالی ناجا ارایه گردید. جایگاه ویژه سرمایه انسانی سازمان در الگوی مکشوف از کلام رهبری و نحوی مدیریت و پرورش آن، امری راهبردی و راهگشا برای آینده پلیس در تراز انقلاب اسلامی می باشد.

زمینه و هدف: نیروی انتظامی به سبب وظایف سنگین و درخور اهمیت خود، از یک سو؛ و تعامل مستقیم و بی واسطه با مردم، از سوی دیگر؛ از نقشی منحصربه فرد در میان سازمان های تأمین کننده امنیت برخوردار است. از این رو، این پژوهش به منظور تحلیل مضمونِ الزامات تحقق امنیت انتظامی در اندیشه فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی) شکل گرفته و می کوشد تا به این پرسش اساسی پاسخ گوید که از نظر ایشان تحقق امنیت انتظامی از منظر معظم له بر چه الزاماتی استوار است؟ روش شناسی: داده های پژوهش شامل کلیه بیانات فاقد طبقه بندی فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی) در دیدار با فرماندهان ناجا و دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی(امین) از فروردین ماه 1390ه. ش تا مهرماه 1396ه. ش می باشد که با بهره گیری از روشِ «تحلیل مضمون» و در چارچوب، نرم افزار MAXQDA مورد بررسی قرار گرفته است. برای سنجش روایی از آزمون اعتبار محتوا بهره گرفته شده است؛ بدین منظور، یافته های حاصل از این پژوهش در اختیار تعدادی از صاحب نظران قرار گرفت و نظرات ایشان جهت اصلاح مضامین مستخرج درباره سئوال پژوهش مورد استفاده واقع شد. همچنین، برای محاسبه پایایی داده ها از روش هولستی استفاده گردید؛ در نتیجه، با توجه به رقم حاصل که برابر با 89/0 است، پایایی نتایج پژوهش پیش رو مورد تأیید قرار گرفت. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که از منظر فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی) نیروی انتظامی به منظور ایجاد، استقرار و عمومیت بخشیدن به برجسته ترین نیاز ملی که همانا امنیت است، مستلزم حفظ و تقویت ارزش های دینی در بُعد نگرشی، نوآوری به ویژه در عرصه علمی در بُعد دانشی، و اقتدار، قانون گرایی و انضباط در بُعد توانشی می باشد.

شایسته سالاری ازجمله عوامل و ملاک های مهم در اداره هر جامعه و سازمان است و الگوی شایستگی مقدمه نیل به این مهم است. این پژوهش به منظور شناسایی، احصا و طراحی الگوی شایستگی فرماندهان ارتش ج. ا. ا بر اساس اندیشه فرماندهی معظم کل قوا صورت گرفته و از نظر هدف، توسعه ای-کاربردی و از حیث روش، کیفی می باشد. به منظور انجام این پژوهش بیانات، احکام و فرامین فرماندهی معظم کل قوا از سال 1368الی 1396 مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و مقوله های اصلی و فرعی مرتبط با شایستگی؛ از بیانات معظم له، شناسایی، استخراج و کدگذاری گردید. به منظور ارزیابی قابلیت اعتماد تحقیق از روش کدگذار دوم بهره گرفته شد که ضریب توافق آن 96/0بدست آمد. بر اساس یافته های تحقیق، الگوی شایستگی فرماندهان ارتش ج. ا. ا در هشت حوزه اصلی، شامل؛ شایستگی های اعتقادی و اخلاقی، ارزشی و آرمانی، بینشی و بصیرتی، انقلابی و جهادی، محوری، فرماندهی و رهبری، مدیریتی و رفتاری و 42 مقوله فرعی طراحی شد. بررسی تطبیقی الگوهای رایج در ادبیات تحقیق، گویای این است الگوی منبعث از اندیشه فرماندهی معظم کل قوا که ریشه در مبانی اصیل اسلامی دارد، نگاه همه جانبه به ابعاد انسانی، سازمانی، تعالی معنوی و مادی دارد و مبانی اعتقادی، ارزشی، انقلابی و جهادی نقطه قوت و ویژگی استثنایی این الگو است که آن را از الگوهای موجود متمایز می کند.

زیربنای الگوی فرماندهی مطلوب، یکی از عوامل اساسی اداره کشور و یکی از مهمترین عوامل رسیدن به سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 ه. ش. است. هدف اصلی این تحقیق، ارائه الگوی مطلوب فرماندهی از منظر اسلام و بیانات رهبری (مدظله العالی) می باشد. شناسایی عوامل اساسی و تعیین کننده در کاربردی بودن تحقیقات حوزة فرماندهی و مدیریت اسلامی، جزء پژوهش هایی است که انجام آن ضروری به نظر می رسد. اولین گام در این راستا، بررسی و تجمیع تحقیقات انجام گرفته در زمینة فرماندهی مطلوب است. تحقیق حاضر نیز با هدف شناخت وضع موجود تحقیقات گذشته و با استفاده از روش کیفی فراترکیب و روش آنتروپی شانون صورت گرفته است. بدین منظور، 68 مقاله ارائه شده در همایش پیشین «تبیین الگوی فرماندهی مطلوب از منظر اسلام و بیانات مقام معظم فرماندهی کل قوا(مدظله العالی)» که در دانشگاه امام علی (ع) برگزار شد، مورد استفاده قرار گرفت و از بین تمامی مقالات، تعداد پنج مقاله برتر انتخاب و تحلیل شد. شیوة تحلیل داده ها بر اساس کدگذاری باز می باشد. بعد از تحلیل 84 کد، کدهای مشابه در 34 مقوله طبقه بندی شد. در نهایت 34 مقوله در چهار طبقة اصلی قرار گرفت که عبارتند از: مؤلفه های معنوی، مدیریتی، نظامی، رفتاری و فردی. نتایج تحلیل نشان می دهد که بعد معنوی، مؤثرترین عامل در فرماندهی و مدیریت مطلوب مطرح است و سه طبقة دیگر در مراتب بعدی قرار دارند.